Netwerken en Terrorisme

Wat zijn de overeenkomsten tussen de werkwijze van terrorische netwerken en de werking van het internet? Dit soort vragen kwamen naar voren op de 2e dag van het symposium van Deaf04 dat werd gehouden in een van de mooiste en meest sfeervolle gebouwen van Rotterdam, de Van Nelle fabriek. En daar zit je dan om 10.45 op je vrije zaterdagmorgen, te luisteren naar op zijn minst originele geesten die je abstractievermogen behoorlijk op de proef stellen. Hieronder staat een samenvatting van wat ik denk dat er gezegd is. Aan het woord waren Loretta Napoleoni , de beste spreker van de dag, Alex Galloway en Christopher Kelty. De presentaties zijn overigens geheel te zien op de site. Napoleoni is adviseur voor Homeland Security en heeft onderzoek gedaan naar de geldstromen van terroristische netwerken. Het fascinerende verhaal over netwerken, wetenschap en infrastructuur van Chrisopher Kelty sla ik over omdat zelfs de dagvoorzitter moest toegeven dat hij er niet veel van begreep. Ik kom nog op hem terug, als ik de moed heb verzameld om zijn site door te spitten. Alex Galloway had geen alomvattende theorie, meer een aantal notities over netwerken en controle. Omdat een netwerk geen hierarchie of geen centraal punt van macht kent lijkt het een ideaal democratisch model voor sociale en politieke organisaties. Lijkt, want ook in een netwerk is een systeem aanwezig om de controle te behouden, het protocol, de regels en standaards die de relaties in een netwerk reguleren. Galloway heeft het netwerkprotocol van internet, tcp/ip, van alle kanten opnieuw tegen het licht gehouden. Want om netwerken te begrijpen is het noodzakelijk het protocol te kennen. Na een literatuurstudie van duizenden whitepapers, memo's en handboeken over netwerken en protocollen heeft hij aantal basisprincipes ontdekt die voor ieder soort netwerk, politiek, biologisch of informatiewerk zouden kunnen gelden. (robustness, contingency, interoperability, flexibility and heterogenity) Een andere observatie van Galloway is de huidige asymetrische oorlogsvoering tussen hierarchieen en netwerken. De Rand Corporation, een denktank, doet een aantal aannames over deze strijd: [list] [*] Hierarchieen hebben het moeilijk om netwerken te verslaan. [*] Een netwerk is nodig om een netwerk te verslaan. [*] Wie de netwerk vorm als eerste en beste beheerst, heeft een belangrijke voorsprong. [/list] Voorbeelden te over: Guerilla marketing, Al-Qaeda en computervirussen. Wat gebeurt er nu als de huidige hierarchische 'machtstructuren' evolueren naar een netwerkvorm. Neem een relatief onschuldig voorbeeld als de omroepen. Tot nu was het lastig om te meten wat mensen kijken. Daarvoor zijn kijkersonderzoeken nodig. In een netwerkvorm, uitzendingen via internet, is het uiterst simpel om te meten wat we kijken en wanneer, om vervolgens deze kennis te exploiteren voor reclamedoeleinden. Het gevaar is aanwezig dat het huidige internet met veel vrijheid en weinig controle langzamerhand een plek wordt waar de controle groter is dan ooit als de huidige machtstructuren de netwerkvorm leren beheersen. Als je dit vertaalt naar het heden in Nederland, zouden de AIVD, justitie en politie hun bureaucratische samenwerkingstructuur moeten transformeren naar een netwerkvorm om effectief te strijd met het terrorisme aan te gaan. Napoleani vertelde daarop aansluitend hoe moeilijk het was om door te dringen in het netwerk van uitgevers om het idee voor haar boek, de economie achter terrorisme, gefinancierd te krijgen. Haar input werd door het netwerk niet herkend, het week te veel af van de standaard. Na 2 jaar, op 12 september 2001, werd voor haar het netwerk pas toegankelijk. Uit haar interviews met leden van de Rode Brigades kwam voor mij een verrassend beeld naar voren. De pionnen in zo'n organisatie houden zich voornamelijk bezig met het vergaren van geld. Er is geen tijd om over ideologie na te denken. Dat is voorbehouden aan de topstukken in de organisatie. Voor de details kun je de links volgen. Een aardige roddel had zij over de Palestijnse Delegatie die Arafat op zijn sterfbed in Parijs wilde bezoeken. Een van de doelen was te achterhalen wat de Zwitserse coderekeningen met Arafat's tegoeden waren. Want dit geld is essentieel om de Palestijnse zaak te financieren. Een andere speculatie was dat terroristen net als normale bedrijven het geld volgen. Door de invoering van Patriot Act is het in Amerika lastig om terroristiche activiteiten ongemerkt te financieren. In Europa is er een groot illegaal geldcircuit door een verbrokkelde controle van de eurogeldstromen over landen heen. Terroristische activiteiten zijn hierdoor makkelijk te financieren. Zij verwacht dan ook dat Europa nog een aantal grote aanslagen te wachten staat.